Όσοι μένουν στο χωριό Γουέστ Εντ, στα περίχωρα του Γουόκινγκ στο Σάρεϊ της Βρετανίας ήξεραν τον Φρανκ Κόουλι, ως έναν συνταξιούχο κτηματομεσίτη που είχε αλλάξει το όνομά του με δικαστική πράξη και πέθανε από εγκεφαλικό το πρωί της 16ης Φεβρουαρίου του 2023.
Ωστόσο, όπως αποκάλυψε η τελική έκθεση της Επιχείρησης Kenova, το πραγματικό του όνομα ήταν Φρέντι Σκαπατίτσι και υπήρξε για χρόνια ο πιο πολύτιμος Βρετανός πράκτορας μέσα στον IRA κατά τη διάρκεια των Ταραχών στη Βόρεια Ιρλανδία — ένας στρατηγός τον είχε χαρακτηρίσει «χρυσό αυγό» των υπηρεσιών πληροφοριών. Για τις οικογένειες των θυμάτων του, πίσω από τη νέα του ταυτότητα κρυβόταν ένας σαδιστής δολοφόνος στην υπηρεσία του βρετανικού κράτους.
Τα πρώτα βήματα μέσα στον IRA και οι φρικαλεότητες
Ο Σκαπατίτσι μεγάλωσε στην περιοχή «Markets» του Νότιου Μπέλφαστ, γνωστή ως «Μικρή Ιταλία». Ως νεαρός είχε δείξει ποδοσφαιρικό ταλέντο –δοκίμασε μάλιστα στην Νότιγχαμ Φόρεστ– αλλά εντάχθηκε νωρίς στον Προσωρινό IRA. Μετά την κράτησή του χωρίς δίκη τη δεκαετία του ’70, ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία, αποκτώντας τη φήμη ανθρώπου με «εκρηκτικό χαρακτήρα».
Στον διπλό του ρόλο σαν πράκτορας των Βρετανών και επικεφαλής της διαβόητης «nutting squad» του IRA, κυνηγούσε ανελέητα τους πληροφοριοδότες και απειλούσε τα θύματά του ότι θα τα κρεμούσε και θα τα έγδερνε ζωντανά, πριν τους προσφέρει μια ψεύτικη διέξοδο: να ομολογήσουν για να σωθούν. Στη συνέχεια διέτασσε —ή πραγματοποιούσε ο ίδιος— τις εκτελέσεις τους, παίζοντας στις οικογένειες τις ηχογραφημένες «ομολογίες».
Όλες αυτές τις φρικαλεότητες τις μετέφερε στη συνέχεια λεπτομερώς στις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, που τελικά τον βοήθησαν να εγκαταλείψει τη Βόρεια Ιρλανδία, όταν αποκαλύφθηκε η πραγματική του ταυτότητα.
Στην τελική έκθεση της Επιχείρησης Kenova, που δημοσιεύθηκε την Τρίτη ύστερα από εννέα χρόνια έρευνας, αναφέρεται σύμφωνα με τον Guardian πως η MI5 γνώριζε σχεδόν τα πάντα.
Σύμφωνα με όσους τον γνώρισαν, ήταν ένα τέρας στον ρόλο του, που απολάμβανε τη δολοφονία των «ρουφιάνων». Ήταν γνωστός ως «νταής» μέσα στον IRA και φανατικός της πορνογραφίας ενώ είχε προτίμηση για το ακραίο.
Η Επιχείρηση Kenova διαπίστωσε ότι η προσέγγιση και στρατολόγησή του είχαν ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και ότι υπήρξε Βρετανός πράκτορας μέχρι και τη δεκαετία του 1990.
Η στρατολόγηση, οι απολαβές και η «απόδοση» δικαιοσύνης
Σύμφωνα με το πόρισμα της έκθεσης, τα κίνητρά του για να γίνει πράκτορας φαίνεται «να συνδέονταν είτε με τον κίνδυνο ποινικής δίωξης που αντιμετώπιζε είτε με την επιθυμία για οικονομικό όφελος».
Σε στρατιωτικά αρχεία που εξετάστηκαν καταγράφτηκαν επίσης σαν κίνητρα η επιθυμία του να τερματιστεί η σύγκρουση, η απογοήτευση από την ηγεσία του IRA και ο φόβος για την οικογένειά του.
Σε κάθε περίπτωση, η αμοιβή του για τα χρόνια που εργάστηκε ως πράκτορας φαίνεται να ήταν υψηλή. Σύμφωνα με την έκθεση της Kenova, του προσφέρθηκαν διάφορα οικονομικά κίνητρα, που κυμαίνονταν από «το ισοδύναμο ενός μέσου μισθού έως εφάπαξ ποσά δεκάδων χιλιάδων λιρών».
Η Επιχείρηση Kenova δεν κατάφερε να προσδιορίσει το συνολικό ποσό, αλλά τεκμηριώνεται ότι όταν εγκαταστάθηκε στη Μεγάλη Βρετανία, του παραχωρήθηκε ανεξάρτητη κατοικία με αυτοκίνητο και έζησε δίπλα σε ανθρώπους που αγνοούσαν το παρελθόν του.
Παρά τις εκτεταμένες προσπάθειες της βρετανικής αστυνομίας τα τελευταία χρόνια, ο Σκαπατίτσι εμφανίστηκε σε δικαστήριο μόνο μια φορά και ποτέ σε κελί φυλακής. Ήταν τον Δεκέμβριο του 2018, όταν η τότε μαγίστρια Έμμα Άρμπουθνοτ τον περιέγραψε ως ένα άτομο που ήταν σε πολύ κακή κατάσταση υγείας και ζούσε μια απομονωμένη και μοναχική ζωή.
Ο δικαστής τον αντιμετώπισε με επιείκεια, λέγοντάς του ότι «δεν είχε απασχολήσει τη δικαιοσύνη επί 50 χρόνια».
