Και ο Άγιος Βασίλης θα ζήλευε το δωμάτιο του Γεράσιμου Τζωρτζάτου, αφού είναι γεμάτο με παιχνίδια μιας άλλης εποχής, πιο αθώας, πιο ανέμελης. Ο Γεράσιμος είναι συλλέκτης σπάνιων παιχνιδιών. Παιχνιδιών που μεγάλωσαν γενιές Ελλήνων, φτιαγμένα από Έλληνες κατασκευαστές και έχουν σταματήσει να κυκλοφορούν εδώ και δεκαετίες.
Ανάμεσα στα παιχνίδια που έχει, είναι όχι απλά κλασικά αλλά μύθοι, όπως το «Κάστρο και Πολιορκητές», κούκλες-απομιμήσεις της Αλίκης Βουγιουκλάκη, τη θρυλική κούκλα Bibi-bo, τους Φωτεινούληδες, παιχνίδια επιτραπέζια με τον Κώστα Βουτσά να φιγουράρει στα κουτιά κ.ά.
Ο συλλέκτης σπάνιων παιχνιδιών Γεράσιμος Τζωρτζάτος μας υποδέχθηκε στο χώρο του και μας μιλούσε για το κάθε παιχνίδι του και την ιστορία που κρύβει από πίσω του.
Δεν έχει ανοίξει τις συσκευασίες, θέλει να διατηρεί αυτή την αίγλη που είχαν ακόμη και τα έντονα πολύχρωμα κουτιά. Ένας άνθρωπος ρομαντικός και ευαίσθητος που μέσα από το χόμπι του μας ταξιδεύει σε μια εποχή που η φαντασία κυριαρχούσε.
– Παιχνίδια σπάνια, μουσειακά, πώς ξεκίνησες να τα μαζεύεις;
«Το 2007 μια παιδική μου ανάμνηση με ώθησε να αναζητήσω ένα παιδικό μου παιχνίδι, τον “Φωτεινούλη”, μια μικροσκοπική πλαστική φιγούρα που φωσφόριζε στο σκοτάδι. Αυτός ήταν ο λόγος που ξεκίνησε το σαφάρι παιχνιδιών και αναμνήσεων. Δεν φανταζόμουν όμως ποτέ ότι μια τόσο μικρή φιγούρα θα ήταν ο λόγος να έχω σήμερα ολόκληρα δωμάτια με παιχνίδια».
– Ποιο είναι το πρώτο παιχνίδι που πήρες; Ήταν μαγική στιγμή;
«Το πρώτο παιχνίδι ήταν το “Αγρίμι” της El Greco, επίσης παιδική ανάμνηση. Και ήταν πράγματι μαγική στιγμή να έχεις το ίδιο παιχνίδι στα χέρια σου, μερικές δεκαετίες αργότερα. Για αυτό και θεωρώ κατά βάση ότι είμαι συλλέκτης των παιχνιδιών της El Greco. Έχω μεγάλη αγάπη κι αδυναμία σε αυτή την εταιρεία κι έχω εντρυφήσει σε αυτήν. Μπορεί να συλλέγω κι από άλλες εταιρείες, αλλά από την El Greco θέλω να έχω τα άπαντα».
– Πόσα παιχνίδια έχεις;
«Στα σχεδόν είκοσι χρόνια που συλλέγω, υπολογίζω ότι η συλλογή ξεπερνάει τα 3.000 παιχνίδια. Αρχικά δεν με ενδιέφερε η ποσότητα όσο το γεγονός να βρίσκω τα παιχνίδια άθικτα στα κουτιά τους. Στην πορεία όμως εκτίμησα ακόμη περισσότερο εκείνα που βρίσκονταν στα σκουπίδια ή στα παζάρια, εκείνα δηλαδή που η χρήση τους είχε τερματιστεί. Έμαθα να τα επισκευάζω, να τα φέρνω όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πρωταρχική τους κατάσταση. Και να τους δίνω μια δεύτερη ευκαιρία. Αν το καλοσκεφτείς, είναι ότι καλύτερο και από οικολογικής άποψης».
– Τα τοπ-10 παιχνίδια για σένα ποια είναι;
«Δεν υπάρχει τοπ-10 για μένα, γιατί χρόνο με το χρόνο ενθουσιάζομαι και με κάτι άλλο. Ξεκίνησα με τα παιχνίδια της El Greco και μόνο δεκαετίας ’80, ενώ στην πορεία μπήκα στα βαθιά κι άρχισα να ασχολούμαι με όλες τις ελληνικές βιομηχανίες, βιοτεχνίες και οικοτεχνίες παιχνιδιών και από τις δεκαετίες ’60 κι ’70. Άνοιξα πολύ τη βεντάλια αναζήτησης, αλλά αυτό ήταν που μου έδινε συνεχώς ενθουσιασμό. Κάθε μέρα και μια καινούργια πληροφορία, μια καινούργια ανακάλυψη».
– Υπήρχαν πολλές εταιρείες παιχνιδιών στην Ελλάδα στο παρελθόν;
«Το 95% της εγχώριας κατανάλωσης προερχόταν μόνο από ελληνικά παιχνίδια. Δεκάδες ελληνικές εταιρείες παιχνιδιών και τεράστιος όγκος εξαγωγών στο εξωτερικό. Τα ελληνικά παιχνίδια ήταν πασίγνωστα από Ευρώπη κι Αμερική μέχρι και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Είχαμε τρομερή ελληνική βιομηχανία. El Greco, Lyra, Κεχαγιάς, Απέργης, Πρίφτης, Βιοπαντ, MisterP, Fino, Ρόμεο, Λιάκο, Pyroplast, JoyToy, Polfi και πολλές πολλές άλλες».
– Τι δεν έχουν τα σημερινά παιδιά που το ζούσαν τα παιδιά του παρελθόντος;
«Τα παιδιά σήμερα, ενώ έχουν εκατοντάδες παιχνίδια, σε μερικά χρόνια θεωρώ ότι δεν θα θυμούνται τίποτα από αυτά. Είναι τέτοιος ο όγκος παιχνιδιών που περνάει από τα χέρια τους, που έχουν πάψει να τα εκτιμούν και να τα ενθουσιάζουν. Εμείς είχαμε το πολύ 5 έως 10 παιχνίδια σε ολόκληρη την παιδική ηλικία, τα προσέχαμε, τα εκτιμούσαμε, ενθουσιαζόμασταν, γνωρίζαμε με πόσο δυσκολία μας τα αγόραζαν οι γονείς και νονοί».
– Ποιο παιχνίδι δεν θα χάριζες με τίποτα και γιατί;
«Τα παιχνίδια που έχω σε “αποκλειστικότητα”. Έχω στα χέρια μου παιχνίδια που δεν έχει κανένας άλλος. Που δημιουργήθηκαν για συγκεκριμένο σκοπό. Για παράδειγμα, ένας “Τρεχαλίτσας΄” της El Greco 7 μέτρων. Είχε φτιαχτεί μόνο ένας ειδικά για έκθεση της εταιρείας. Επίσης είχα ανακαλύψει τρία κεφαλάκια, που ήταν δείγμα παιχνιδιού που δεν βγήκε ποτέ στην παραγωγή. Τα παρουσίασε ο δημιουργός τους στον ιδιοκτήτη της El Greco και για λόγους που δε θα μάθουμε ποτέ, απέρριψε την ιδέα. Έφτασαν στα χέρια μου και είναι ένα από τα σπουδαιότερα αποκτήματα μου, ένα ακυκλοφόρητο παιχνίδι».
– Τα παλιά παιχνίδια, σε τι διαφέρουν από τα καινούργια;
«Στην ποιότητα. Πραγματικά δεν έχουν καμία σχέση με τα σημερινά. Αυτό το διάστημα ασχολούμαι πολύ με τα λούτρινα ζώα που έβγαζε η El Greco τη δεκαετία ’60. Μιλάμε για καταπληκτική ποιότητα, εξαιρετικά γούνινα υφάσματα. Αυτά δεν θα έλεγα ότι ήταν και τόσο παιδικά παιχνίδια. Πιο πολύ τα χρησιμοποιούσαν στη διακόσμηση του σπιτιού, στο σαλόνι, στην κρεβατοκάμαρα. Κάθε σπίτι εκείνα τα χρόνια είχε έναν λούτρινο σκύλο στην είσοδο του σπιτιού».
– Πόση είναι η αξία των παιχνιδιών αυτών;
«Υπάρχουν παιχνίδια που έχουν μια κάποια αξία χρηματική κι άλλα που δεν έχουν καμία. Όπως λέω εδώ και πολλά χρόνια, τα παιχνίδια είναι σαν το χρηματιστήριο αξιών. Κάθε χρόνο σε άλλα ανεβαίνει η αξία και η ζήτηση και σε άλλα μειώνεται. Σίγουρα όμως υπάρχουν ορισμένα παιχνίδια που η αξία τους φτάνει αρκετές εκατοντάδες ευρώ».
– Μια κούκλα παλιά πόσο μπορεί να κοστίζει;
«Η Bibi-bo είναι εκείνη η κούκλα που σε όλα αυτά τα χρόνια έχει τη μεγαλύτερη ζήτηση και η πορεία της είναι σταθερά ανοδική. Ήταν το best seller παιχνίδι της El Greco, η Εθνική μας fashion doll. Για μια ολόκληρη δεκαετία μια καθαρά ελληνική κούκλα πουλούσε περισσότερο από την Barbie.
Επίσης η κούκλα “Αλίκη Βουγιουκλάκη” έχει δυνατή τιμή, κοστίζει αρκετές εκατοντάδες ευρώ».
– Η συλλογή παλιών παιχνιδιών είναι ακριβό χόμπι;
«Σε γενικές γραμμές ναι. Υπάρχουν μερικά παιχνίδια για τα οποία έχω δώσει μια ολόκληρη περιουσία. Για κάποια μετανιώνω, για άλλα πάλι θα έδινα και περισσότερα».
– Υπάρχει κάτι για το οποίο νιώθεις περήφανος όλα αυτά τα χρόνια που συλλέγεις;
«Το 2007 που ξεκίνησα, αν κάποιος αναζητούσε στο διαδίκτυο αυτά τα παιχνίδια δεν θα έβρισκε ούτε μισή πληροφορία ή φωτογραφία για αυτά. Ξεκίνησα από το μηδέν. Δυσκολεύτηκα πάρα πολύ, έψαξα πολύ, αναζήτησα και πήρα συνεντεύξεις από υπαλλήλους, δημιουργούς και ιδιοκτήτες εταιρειών παιχνιδιών. Εκατοντάδες ώρες ενασχόλησης κι αδιάκοπης αναζήτησης. Έφερα πολλές πληροφορίες στην επιφάνεια, ειδικά για την El Greco κι έβγαλα από την αφάνεια την ιστορία πολλών απ’ αυτών των παιχνιδιών και των εταιρειών. Κατάφερα κι έφτιαξα ένα διαδικτυακό Μουσείο (www.elgrecoandlyratoys.org) ώστε να μείνει για πάντα κάθε πληροφορία και χιλιάδες φωτογραφίες των παιχνιδιών αυτών και των εταιρειών τους. Είναι μέρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και χαίρομαι που έχω βοηθήσει στη διάσωση τους».
– Έχεις κάποιο πλάνο ή σκοπό για αυτά τα παιχνίδια στο μέλλον;
«Ναι, εδώ και τρία χρόνια έχω πολύ συγκεκριμένη σκέψη για αυτά κι εύχομαι να πραγματοποιηθεί. Είμαι ήδη σε συζητήσεις. Θα ήθελα πολύ να γίνει μόνιμος εκθεσιακός χώρος στην Κεφαλονιά που είναι ο τόπος καταγωγής μου ή στη Ζάκυνθο που ήταν και το εργοστάσιο της El Greco και θα ήταν ότι καλύτερο να επιστρέψουν αυτά τα παιχνίδια στον τόπο που δημιουργήθηκαν».
– Πρωτοχρονιά, αν σε άκουγε ο Άγιος Βασίλης ποιο παιχνίδι θα ήθελες να σου φέρει;
«Πιο πιθανό να δώσω εγώ στον Άγιο Βασίλη παρά να ζητήσω από εκείνον. Με πάνω από τρεις χιλιάδες παιχνίδια θα ήμουν αχάριστος να του ζητήσω κάτι. Βέβαια πάντα θα υπάρχει αυτό που δεν έχω και θα το ήθελα».
– Μια ευχή σου για τα παιδιά του σήμερα αλλά και για τα παιδιά του χθες…
«Να έχουν ευχάριστα παιδικά χρόνια ώστε να έχουν κι ευχάριστες αναμνήσεις στο μέλλον. Κι αν κάποια παιδική ανάμνηση συνοδεύεται από κάποιο παιχνίδι, που ξέρεις, σε λίγα χρόνια θα γνωρίσω τους μελλοντικούς συλλέκτες παιχνιδιών».
